Jak lipa to lipa ;)

W dzisiejszym artykule, przedstawię już ostatni rodzaj struktury drewna (tzn. z głównych, istnieje jeszcze mieszanka 😉 ),

strukturę rozpierzchło-naczyniową

Drugi rodzaj struktury liściastej. Reprezentantką będzie Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.), a raczej jej drewno ;).

Jak jest z tym lipcem?

Analizując z moim średniakiem nazwy miesięcy, zastanawiałam się czy lipa bo lipiec, czy lipiec bo lipa? Doszliśmy wspólnie do wniosku, że lipiec (zwany kiedyś lepień) pochodzi od lipy. Lipa była niezwykłym drzewem dla naszych przodków, skoro nazwa miesiąca pochodzi właśnie od niej (nie ma drugiego takiego miesiąca). Wiadomo ludzie kiedyś byli bardziej uważni i potrafili lepiej obserwować naturę, ale nawet dzisiaj trudno nie poczuć tego słodkiego, miodowego zapachu ;).

Lipa podobnie jak dąb była drzewem utożsamianym z bóstwami, myślę że mogło to mieć związek z jej licznymi zastosowaniami w medycynie i do wyrobu produktów życia codziennego ale o tym szerzej napiszę kiedy indziej.

Lipa ale co to znaczy?

Wiele nazw polskich ma pochodzenie prosto z obserwacji lub korzyści jakie człowiek pozyskuje. Nie inaczej było z lipą. Liście, kwiaty i sok lipy są lepkie i właśnie to oznacza nazwa lipa – lepić się, lepkie. Pierwotna postać ‚leipa’ dała podstawę do ogólnosłowiańskiej lipy[1].

Jeśli zapoznałeś się drogi czytelniku z artykułem o dębie to wiesz, że dla struktury liściastej charakterystyczna jest obecność naczyń i włókien drzewnych. O tym czy dane drewno należy do struktury pierścieniowo czy rozpierzchło-naczyniowej decyduje położenie naczyń na przekroju przyrostu rocznego.

W strukturze rozpierzchło-naczyniowej nie jesteśmy jednoznacznie odróżnić naczyń drewna wczesnego od późnego, ich średnice są zbliżone do siebie wielkością. Dlatego przy identyfikacji konkretnych gatunków, bardzo pomocne są cechy na potrzebę tego artykułu nazwijmy je drugorzędowe.

Zacznijmy od makro

Powiem tak, każde drewno jak je oszlifujemy, ma bardziej widoczne cechy. Na zdjęciu, oszlifowany przekrój poprzeczny, na którym można zaobserwować granice przyrostu rocznego, promienie drzewne. Jednak zazwyczaj identyfikujemy surowe drewno, które ma słabo wyraźne granice przyrostów rocznych a promienie drzewne są widoczne na przekrojach wzdłużnych.

Na przekroju promieniowym widoczne są miodowe plamki, prostokąty – to przecięte promienie drzewne (błyszcz), takie drobne pionowe krótkie linie to naczynia. Dodatkowo na tym zdjęciu możesz zauważyć, że drewno lipy nie jest twarde (wciskając albo raczej przykładając monetę, jesteś w stanie zostawić wgłębienie), jest jednym z ukochanych gatunków rzeźbiarzy, jak to określają „to wdzięczny materiał do pracy” :). Skoro jesteśmy już przy właściwościach to krótki opis najważniejszych. Gęstość drewna wynosi ρ= 535 kg/m³, skurcz objętościowy 12%, drewno lipy jest nieodporne na czynniki biotyczne (grzyby i owady), a także wodę.

Twardość Janki (jest wiele metod na badanie twardości jednak najczęściej podaje się wynik otrzymany metodą Janki) wynosi 3 100N a dla dębu 4 980N [2]. Lipa i sosna klasyfikowane są jako drewno miękkie natomiast dąb jako średnio twarde. Zapach drewna lipy można określić jednym stwierdzeniem „pachnie starym kościołem” a właściwie to kościół pachnie drewnem lipy ;), właśnie ze względu na liczne figury i ornamenty wykonywane z lipowego drewna w budownictwie sakralnym.

Dla mnie te drugorzędowe cechy to twardość drewna oraz zapach.

Jak widzisz drewno lipy jest takie biało-żółte z jedwabistym połyskiem, nie wyróżnisz bielu ani twardzieli. Jest to drewno twardzielowe o niezabarwionej twardzieli.  Podsumowując drewno lipy jest łatwe w obróbce ręcznej i maszynowej oraz wykończeniowej, bardzo miękkie i lekkie, dobrze się klei.

A teraz zapraszam Cię na lekcję robienia na drutach 😉

Takie było moje pierwsze skojarzenie jak zobaczyłam przekrój poprzeczny pod mikroskopem.

Jak widzisz, trudno jest wskazać, które naczynia należą do drewna wczesnego, a które do późnego. Promienie drzewne są widoczne i rozszerzają się na granicy przyrostu rocznego, przypominając kielich (podobnie ma klon). Cały przekrój jest taki ażurowy jak sweter robiony na drutach lub serweta na szydełku 😉

To przyjrzyjmy się teraz przekrojom wzdłużnym

te elementy, których nie zobaczysz na przekroju poprzecznym i to w jaki sposób połączone są ze sobą człony naczyń czyli perforacja i czy ściany członów naczyń są czymś wzmocnione, w tym przypadku są to zgrubienia spiralne.

zgrubienia spiralne lepiej widoczne

jak pamiętasz na przekroju promieniowym możemy rozwiać swoje wątpliwości dotyczące czy promień jest jednorodny/ niejednorodny. W tym wypadku jest jednorodny  wszystkie tworzące go komórki miękiszowe są leżące.

Do czego lipa?

Wiesz już jak wygląda drewno lipy gołym okiem i pod mikroskopem, jakie ma cechy to teraz, krótko o jego zastosowaniu.

Ze względu na swoją łatwą obróbkę główne zastosowanie znalazło w snycerstwie (rzeźbiarstwa w drewnie) oraz do produkcji drobnej galanterii drzewnej.  W przetwórstwie drewna do produkcji płyt pilśniowych, oklein, sklejek i do produkcji papieru. Drewno lipowe zwane także lipiną znalazło zastosowanie do wyrobu instrumentów muzycznych dętych (flety, klarnety) a także wełny drzewnej. Do produkcji opakowań (skrzynki) i wiele innych [3].

To co z tą lipą?

Dlaczego mówimy „ale lipa?” gdy nam coś nie wyjdzie lub okaże się, że miało być inaczej? Dlaczego to lipa otrzymała drugie znaczenie i to negatywne? Jedyne co mi przychodzi na myśl to fakt, że drewno lipy wygląda na trwalsze niż jest w rzeczywistości i nasi przodkowie pewnie się na ten wygląd nabrali przy konstrukcjach, które niestety nie przetrwały, ale to moja teoria 😉

A jak Ty uważasz?, napisz w komentarzu 🙂

i na koniec podsumowanie wszystkich głównych struktur drewna

Źródła:

1.Kaczor I.: Kult drzew w tradycji mitologicznej i religijnej starożytnych Greków i Rzymian, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 3, 3-146, 2001

2. https://www.wood-database.com/european-lime/

3. http://www.encyklopedia.lasypolskie.pl/doku.php?id=d:drewno-lipy