Zbliżają się Święta Wielkiejnocy, zapewne widzicie już pięknie przybrane wiklinowe koszyczki wypełnione symbolami. Najbardziej charakterystycznym symbolem jest jajko i to jeszcze pięknie pomalowane, wydrapane, oklejone ogólnie pisanki. Ale nie tylko pisanki z kurzego jaja są dekoracją na naszym świątecznym stole, często pojawiają się drewniane jajka pokryte czarną laką z tradycyjnym ludowym wzorem. Zawsze się zastanawiałam skąd to drewniane jajo, troszkę poszperałam i wyniki mojego „researchu” przedstawię po krótce w tym wpisie.
A to było tak
Początki wielkanocnego jajka jako podarunku jak wieść (opisane w apokryfie) niesie sięgają czasów wczesnego chrześcijaństwa, zaraz po Zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. Był to okres intensywnej ewangelizacji, tradycję obdarowywania się jajkiem przypisuje się Świętej Marii Magdalenie. Po Wniebowstąpieniu Jezusa Chrystusa Maria Magdalena obwieszczała wszystkim Zmartwychwstanie Pana, przybyła również do ówcześnie panującego cesarza Tyberiusza Cezara. Jak jest podawane w literaturze przyszła z prezentem w postaci jajka jako symbolu życia wiecznego, opowiedziała cesarzowi o Zmartwychwstaniu a cesarz na jej opowieść odpowiedział, że Zmartwychwstanie jest tak możliwe jak zaczerwienienie się tego jajka, na te słowa jajko zrobiło się czerwone, żeby potwierdzić prawdziwość jej słów [1,2]. W ikonografii Święta Maria Magdalena bardzo często jest przedstawiana z czerwonym jajkiem w dłoni.
Ta symbolika czerwonego jajka jest żywą tradycją w Prawosławiu. Na zakończenie liturgii Paschalnej, wierni wymieniają się pozdrowieniami i czerwonymi jajkami (obecnie pisankami) między sobą. Sztuka rosyjska była od początku ściśle związana z religią. To właśnie tam rozwinęły się jedyne w swoim rodzaju obrazy, (załóżmy dla uproszczenia, że są malowane 😉 na drewnie najczęściej lipy), przedstawiające wizerunki świętych z ich atrybutami – ikony. Oczywiście ikony są pisane w wyniku natchnienia twórcy Duchem Świętym [3]. Drewno lipy (Tilia sp.) ze względu na swoją powszechność i łatwość w obróbce zostało pokochane przez sztukę sakralną i ludową, (studenci najczęściej identyfikują drewno lipy po zapachu – właśnie czego? otóż starego kościoła, tylko to chyba kościół pachnie lipą 😉 ). Każdy wierny chciał mieć w swoim domostwie wizerunek patrona, opiekuna a przede wszystkim Chrystusa Zbawiciela, jednak tylko najzamożniejsi mogli sobie na ikonę pozwolić. Łącząc zwyczaj obdarowywania się jakiem na zakończenie liturgii Paschy, ikonografowie zaczęli malować ikony na toczonych z lipy jajkach.
Dlaczego powstały drewniane pisanki, kraszanki?
Odpowiedź nasuwa się sama to trwałość podarunku. Najpiękniejszej nawet podarowanej pisanki nie jesteśmy w stanie zachować na długo, dlatego zaczęto toczyć z drewna lipy jajka i dekorować je. Oprócz motywów sakralnych możemy też odnaleźć bogactwo ludowego wzornictwa z różnych regionów.
(od lewej pisanki ukraińskie, białoruskie i łowickie)
Wracając do bogatych wielkanocnych podarunków to czy wiedzieliście, że właśnie z tej tradycji powstały jaja Fabergé?
W czasach cara Piotra I Wielkiego pojawiły się nowe bardziej można powiedzieć ekskluzywne materiały – mam tu na myśli porcelanę, papier mâché. Zaczęły pojawiać się jajka porcelanowe, dekorowane materiałami, papierem, metalem, klejnotami i tak dochodzimy do roku 1885, w którym car Aleksander III zamówił u najwybitniejszego rosyjskiego złotnika wielkanocny podarunek dla swej małżonki Marii. Tym złotnikiem był Carl Gustawowicz Fabergé a tak wyglądał ten podarunek [4].
„Kura” pierwsze jajo z niespodzianką 😉 – chciałabym taką niespodziankę, było pokryte białą emalią, która doskonale naśladuje skorupkę jajka, po otwarciu ukazywał się pojemnik wykonany z żółtego złota (na kształt żółtka). W jego wnętrzu znajduje się niewielka figurka przedstawiająca ,kunsztownie wykonaną z wielokolorowego złota z rubinowymi oczkami, siedzącą kurkę (taki żart z pytaniem co było pierwsze jajko czy kura ;)). To jednak nie koniec niespodzianek bowiem kurka też jest pojemnikiem na maleńką carską koronę i rubinowy wisior – bardzo wyszukana forma pudełeczka na biżuterię ;). Obecnie Kurkę możecie podziwiać w Muzeum Fabergé w Petersburgu niestety bez kunsztownej biżuterii [4].
Może macie inne przemyślenia na temat rezultatów poszukiwań?
podzielcie się nimi w komentarzach 😉
Źródła:
1. https://russianlegacy.com/russian_culture/articles/decorative-eggs.htm
2. https://www.monasteryicons.com/product/story-of-the-first-easter-egg/did-you-know
3. http://www.kresowianie.info/artykuly,n492,wielcy_pisarze_ikon__cz_1.html
4. https://www.faberge.com/the-world-of-faberge/the-imperial-eggs
Zdjęcia w kolejności pojawienia:
1. https://www.amazon.com/Saint-Mary-Magdalene-Russian-Easter/dp/B00IHOFQ8W
3. http://www.ukrainian-n-things.com/pysanka1.ht
4. http://www.przegladprawoslawny.pl/articles.php?id_n=601&id=8
5. http://wiano.eu/article/847
6. https://www.faberge.com/the-world-of-faberge/the-imperial-eggs
Drewno z przymrużeniem oka 
Bardzo ciekawe to wszystko! Nie miałam pojęcia o wielu faktach, które zostały zawarte w tym poście. Dzięki za inspirację!
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Lubię inspirować innych 😀
PolubieniePolubienie
Nigdy nie wiedziałam jak wyglądają pisanki ukraińskie.
PolubieniePolubione przez 1 osoba
pisanki z regionu europy wschodniej mają bardzo ciekawe wzornictwo 😀
PolubieniePolubienie
Super ciekawostki 🙂 Niby co roku robię pisanki, a nigdy nie zastanawiałam się skąd się one wzięły 🙂
PolubieniePolubione przez 1 osoba
ciesze się, że się podobał 😀
PolubieniePolubienie
Bardzo naukowe podejście do pisanki 😉 A nawiasem mówiąc, porcelanowe jajka widziałam zdaje się, że w muzeum w Petersburgu. Dzięki za bardzo ciekawy wpis 🙂
PolubieniePolubione przez 1 osoba
Bardzo dziękuję ;D
PolubieniePolubienie