Wybrałam sosnę zwyczajną (Pinus sylvestris L.) z dwóch powodów.

Pierwszy

Gdy rozejrzymy się po najbliższej okolicy zwłaszcza jeśli mieszkamy blisko lasu zauważymy jeden dominujący rodzaj – sosnę a najczęściej gatunek – sosnę zwyczajną (chyba, że mieszkacie w południowo-wschodnim krańcu Bieszczad lub powyżej 600 m n.p.m, to będzie wam trudno)[1]. Cóż ciężko jej nie zauważyć skoro – Lesistość Polski wynosi 29,5% powierzchni a 58,1% powierzchni lasów stanowi sosna[2]. Z tych danych liczbowych wynika, że niemal 17% powierzchni Polski zajmuje sosna. Tak więc sosna otacza nas z każdej strony i dobrze by było poświęcić parę chwil i poznać „Królową Polskich Lasów” bliżej.

Drugi

To jest jeden powód dlaczego dzisiaj piszę o sośnie, drugi to jeśli wrócicie do postu o strukturach i przypomnicie sobie infografikę, została tam wytypowana jako sztandarowa przedstawicielka struktury iglastej.

Zapraszam na artykulik, w którym znajdziecie trochę pojęć botanicznych i oczywiście drewnianych 😉

Jak już napisałam jakiś czas temu drewno to martwa tkanka przewodząca wodę i sole mineralne (sok ksylemowy) w kierunku od korzeni do liści (czyli pod prąd 😉 do grawitacji), dzięki sile ssącej wytwarzanej przez liście. W zależności od ułożenia i rodzaju elementów przewodzących wyróżniamy typy/rodzaje struktur. Najmniej skomplikowaną strukturą jest struktura iglasta, byłoby łatwiej gdyby tę prostotę można sobie wytłumaczyć teorią ewolucji ale jednak tak nie jest[3].

Główny element przewodzący w strukturze iglastej stanowią cewki (tracheidy). To martwe wydłużone wrzecionowate komórki w zależności od występowania w drewnie wczesnym lub późnym różniące się grubością ściany, kształtem końców i liczbą jamek lejkowatych występujących na powierzchni ścian komórkowych.

Jak wygląda drewno sosny każdy chyba wie, ale przypomnijmy sobie jego wygląd makroskopowy.

Nasza królowa średnio osiąga 25 m wysokości a w pierśnicy od 0,6 do 1m. Średnia gęstość drewna ρ wynosi 550 kg/m³. Skurcz objętościowy wynosi 13,6% a stopień deformacji 1,6.

Drewno twardzielowe o zabarwionej twardzieli, twardziel czerwono-brązowa (dla mnie drzewa wytwarzające żywicę mają taki miodowy charakter 😉 ), a biel wąski jasno żółty. Przewody żywiczne liczne i równomiernie rozmieszczone, średniej wielkości zazwyczaj występujące pojedynczo. Wyraźnie zaznaczona granica przyrostu rocznego. Na powierzchni drewna często widoczne przeżywiczenia.  Podczas obróbki wydziela łagodny zapach żywicy[4].

A zastanawialiście się jak wygląda pod mikroskopem?

Zacznijmy od przekroju poprzecznego

Na pierwszy rzut oka widzimy, no właśnie co?

Kwadrato-kształtne cienko i grubościenne elementy. Te elementy to cewki drewna przecięte poprzecznie. Te o cienkich ścianach to cewki drewna wczesnego – mają cienkie ściany komórkowe bo drzewo po zimie zwiększa objętość produkowanego soku ksylemowego i światło komórek przewodzących musi być jak największe. Gdy już drzewo się zregeneruje po zimie to zaczyna wzmacniać swoją strukturę, dlatego wytwarza drewno późne o grubych ścianach komórek, głównie pełniących funkcje mechaniczne.

Drewno wczesne z drewnem późnym tworzą słój roczny a między drewnem późnym i wczesnym przebiega granica przyrostów rocznych/słojów. Oczywiście nie zawsze tylko zazwyczaj, gdyż zdarzają się przypadki dwóch słojów w ciągu jednego roku.

Co jeszcze widzimy na zdjęciu?

Pewnie myślicie, że to jakieś uszkodzenie ale nie ten otwór to przewód żywiczny. Jeszcze zapomniałam o jednym elemencie te pionowo przebiegające paski – to promienie drzewne. Promienie są zbudowane z żywych komórek miękiszowych i są odpowiedzialne za transport substancji od rdzenia do obwodu. Dlatego możecie się spotkać ze starszą nazwą promienie rdzeniowe.

Dobrze to teraz zobaczmy jak wyglądają te elementy gdy je przetniemy pod kątem prostym wzdłuż czyli przez rdzeń.

Nasze kwadrato-kształtne cewki są teraz, prostokątne (takie długie wnętrza rur) z dwoma współśrodkowymi okręgami – to są jamki lejkowate otoczkowe, odpowiadają za transport soku ksylemowego z cewki do cewki w kierunku poprzecznym.

Zauważymy również poprzeczne struktury złożone z pasm i okienka. Te poprzeczne struktury to promienie drzewne zbudowane z żywych komórek miękiszowych i cewek poprzecznych o falistym zarysie błony wewnętrznej (jak to mówili studenci takie kiełbaski albo chmurki). W miejscu, w którym widzicie okna promień krzyżuje się z cewkami – to miejsce to pole krzyżowe (w identyfikacji mikroskopowej rodzajów iglastych to najważniejszy obszar), a te okienka to jamki okienkowe charakterystyczne dla sosny.

Został nam jeszcze przekrój styczny i przejdziemy do podsumowania naszej królowej 🙂

Na przekroju stycznym widzimy cewki i przewody żywiczne jeśli występują w drewnie. Na tym przekroju możemy zwymiarować promień czyli policzyć ile komórek miękiszowych mieści się na szerokość i długość. Również od razu stwierdzimy czy jest jednorodny (wszystkie komórki miękiszowe takie same) czy niejednorodny (na przekroju promieniowym też to widać, jednak nie zawsze dysponujemy preparatem z przekrojem promieniowym 😦 ).

Sosna odkryła przed Wami swoje wnętrze to przejdźmy do jej zastosowań.

Drewno sosny jest łatwe w obróbce ręcznej jak i maszynowej dobrze się klei i wykończa powierzchnię. Główne zastosowanie to tyczki, słupy, skrzynie / opakowania, podłogi, drewno do pozyskania masy celulozowej i tarcica budowlana i wiele innych.

Wiem, że bardzo dużo nowych pojęć, wiedzy ale w następnych artykułach będzie Nam łatwiej się zrozumieć. Mam nadzieję, że gdy spotkacie sosnę na spacerze inaczej na nią spojrzycie 😉

Co myślicie o Naszej Królowej i jej drewnie? 

Jeszcze na koniec przypomnienie i podsumowanie 😉

Źródła:

Wiedza własna i

1.http://www.lbg.lasy.gov.pl/documents/20597836/28594968/Sosna_zwyczajna_-_Jan_Kowalczyk.pdf/cb4349f4-d391-4b50-9d92-988c6ac32ff6

2.http://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/publikacje/do-poczytania/lasy-w-polsce-1/lasy-w-polsce-2017-pl-internet.pdf

3. http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2015/457.pdf

4. http://www.wood-database.com/scots-pine/

5. informacje na temat elementów strukturalnych Krzysik F. Nauka o drewnie, PWN, 1975, 56-64